Zonder titel

S. is al een paar dagen ziek thuis. Ik verdeel mijn aandacht zo goed en zo kwaad als het gaat tussen haar en mijn werk. 

Vandaag moet ik twee tentamens schrijven.
Terwijl ik vragen over 17e eeuwse kunst bedenk, krijg ik een mail van S. Ze heeft een digitale tekening gemaakt op haar tablet en verstuurt die vanuit haar bed. Dat bed staat in de kamer tegenover mijn werkkamer. "Kun jij hier een dier in zien?" Ik open de bijlage. 

Zo! Dit is wel even wat anders dan het donkere palet van Rembrandt. De kleuren knetteren van het scherm. Ik zie transparante vlakken. Puntige en ronde. Lijkt wel een collage. Maar een dier? Ik kijk, zoek, en mail terug: "Ehm... een vis?" 

"Fout!" klinkt het dertig seconden later live van de andere kant van de muur. Ik laat mijn vingers op het toetsenbord rusten en wacht op verdere uitleg. Niks. Geen geluid. Geen mail. Niks. De kunstenaar hult zich in machtig stilzwijgen. Ik wissel van document en kijk nog een keer fronsend naar het scherm. Ja. Nu zie ik 'm. Midden in het beeld. Een soort vogelbekdier. Een rooie. Met een puntige blauwe bek, één blauwe voorpoot en twee boze lichtgroene oogjes. Hij duikt recht naar beneden.  "Een vogelbekdier?" roep ik naar de muur tegenover me. Ik houd mijn hoofd schuin en luister. Geen reactie. Ik wissel van document en ga verder met mijn tentamen.

"Kun jij hier een dier in zien?". Hmmmm. Vanavond toch nog even gekeken. Behalve het vogelbekdier zie ik nu linksboven ook een hele dikke rode Angry Bird zonder ogen. En rechtsboven iets dat lijkt op een kruising tussen een konijn en een kanarie. Op de kop. En dan realiseer ik het me. Ik doe het weer. Beeld en tekst. Ik schreef het al eerder: als iemand beeld en tekst combineert, ga ik op zoek naar het verband. Niks mis mee. 

Als kunstenaar kun je daarmee spelen. Met tekst en beeld. En met de verwachting van de kijker. Dat wist René Magritte (1898-1967) ook. Kijk maar naar 'Ceci n'est pas une pipe' ('dit is geen pijp').

Officieel heet het werk 'La trahison des images' ('het verraderlijke van afbeeldingen'). De afbeelding stelt een pijp voor. Geen twijfel mogelijk. Maar door de tekst die er onder staat ga je twijfelen: "Hoezo geen pijp?" Toch klopt het wat er staat. Dit is geen pijp. Het is een schilderij. Sterker nog: het is verf op linnen.

Met zijn simpele afbeelding en zijn simpele woorden laat Magritte ons nadenken over de manier waarop wij kijken naar afbeeldingen. Hoe we de wereld om ons heen vorm geven met woorden. Maar haar niet goed benoemen. Want voor we het weten, noemen we een schilderij een pijp. Overigens heeft  Magritte zich in zijn fascinatie voor de relatie tussen een ding en het woord naar het schijnt laten inspireren door de filosoof Wittgenstein (1889-1951). Maar dat terzijde.

Intussen hult S. zich nog steeds in diep stilzwijgen als het gaat om de titel van haar werk. Zou ze het expres doen? Dat ze me dit soort mails met beeld en tekst stuurt om me te laten nadenken over de vraag hoe een tekst mijn kijken stuurt? Da's best een enge gedachte.

Dit weekend toch maar eens onder haar bed kijken of daar niet toevallig het Tractatus Logico-Philosophicus van Wittgenstein ligt. Dat zou pas écht eng zijn.

 
afbeelding 1:S. "Kun jij hier een dier in zien?", ditigale tekening, gemaakt met de app 'Kids Doodle' op 19/06/14.
Bron afbeelding: privé collectie.

afbeelding 2: René Magritte, 'ceci n'est pas une pipe', 1929, olieverf op doek, 60 x 81 cm, Los Angeles County Museum of Art. 
Bron afbeelding: www.learner.org/courses/globalart/assets/non_flash_796/work_205.jp , geraadpleegd 19/07/2014